Hıdrellez Kutlamaları

Kırklareli’nde Hıdrellez kışın sonu yazın başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Özellikle köylerde, halk takvimine göre yıl iki bölüm olarak kabul edilmektedir. Bunların biri yaz, diğeri de kıştır. 6 Mayıs ile 7 Kasım arasındaki 186 gün yaz, 8 Kasım ile 5 Mayıs arasındaki 179 gün de kış günleridir. 8 Kasım’da başlayıp 5 Mayıs’ta sona eren kış günlerine ise Kasım günleri denmektedir. Hızır ve İlyas peygamberlerin buluştuğu gün olarak ta kabul edilen Hıdrellez, halk arasında değişik şekillerde söylenmektedir. Hıdrellez, Hederlez, Ederlez, Hiderlez, İderlez, İlkyaz gibi.

1970 – 80’li yıllara kadar Kırklareli halkı 5 Mayıs günü kırlardan 41 çeşit ot toplamakta, bunları içi su dolu bir küp veya kazana koymaktaydılar. Sabah kalkınca bu suyla tüm aile bireyleri yıkanmaktaydı. Bununla ailenin temiz olacağına, cildin güzelleşeceğine ve hastalıklardan arınıp, zindelik kazanılacağına inanılırdı. Bu gelenek kısmen de olsa halen devam etmektedir. 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece ateş yakılıp üzerinden atlanılmaktadır. Bununla, yıl içinde kazanılmış olumsuz ve kötü olan her şeyin yok olacağına inanılmaktadır. Bu ateşte hasırlar yakılmakta, böylece bit, pire ve günahlardan da arınıldığına inanılır. Eski yıllarda, Hıdrelleze bir hafta kala hazırlıklar başlamaktaydı. Evlerde temizlik yapılır ve Hıdrellez pikniği için yiyecekler önceden hazırlanırdı. Ekonomik durumu iyi olanlar, 6 Mayıs günü çevirme yapıp yemek için oğlak ve kuzu almaya gayret gösterir.

Kırklareli’nde çok uzun yıllar önce Hıdrellez’in kutlandığı yerlere Hıdırlık denilmekteydi. Pek çok yerleşim yerinde birbirleriyle benzer biçimde kutlanan hıdrellez geleneği, kent merkezine 36 km. mesafedeki Arizbaba Köyü’nün yanında bulunan ve “Hıdırlık” denilen bölgede de, 6 Mayıs günü Hıdrellez eğlenceleri yapılmaktaydı. Yine kent merkezinde 5 km. mesafedeki Şeytandere ve Asilbeyli Deresi kenarlarında da kutlamalar yapılmaktaydı. Bu kutlamalar ve eğlenceler 1990 yılında, Mayıs ayının güneşli bir hafta sonunda (genellikle ikinci haftadan itibaren) Kırklareli Belediyesi’nin organize ettiği “Karagöz Kültür, Sanat ve Kakava Şenlikleri” ismiyle, Şeytandere’de kutlanmaya başlamış, 2000 yılında Şeytandere etkinlik bölgesinin inşaat artıklarıyla doldurulması sonucunda 2000 – 2006 yılları arasında Vilayet Meydanında yapılmış, nihayet 2007 yılından itibaren de İstasyon altında devam etmiştir. “Karagöz Kültür, Sanat ve Kakava Şenlikleri”, günümüzde festivale dönüşmüştür.

2000 yılından önceki Hıdrellez kutlamalarının yapılacağı günden bir gün önce, yer kalmayacak endişesiyle Hıdrellez kutlamalarının yapılacağı Şeytandere’ye çadırlar kurulur, yerler ayrılırdı. Şenlik kutlamalarında, Şeytandere’nin her iki yanında yer bulmakta zorluk çekilmekteydi. Kilometrelerce uzunluktaki bu alanda çadırlarını kuran, şemsiyelerini açan, arabalarının gölgelerinde yaktıkları ateşte ızgara yapanlar, çaylarını demleyip içeceklerini içip eğlenirlerdi. Köprüye yakın bir yere kurulan sahnede konserler verilir, birçok davul ve zurna eşliğinde çeşitli oyunlar tertip edilirdi.

Kırklareli Merkez İlçe’de yapılan bu Hıdrellez eğlence ve kutlamalarının dışında İlimizin değişik yerlerinde de Hıdrellez kutlamaları yapılmaktadır.

Merkez İlçe Erikler Köyü’nde Hıdrellez sabahı güneş doğmadan kalkıp, dereden alınan su içine, akşamdan toplanan “Silkinti Otu” atılarak, banyo yapılır. 7 ve 8 Mayıs günlerinde de Hıdrellez pikniği yapılır. Kuzu ve oğlaklar çevrilir, sucuk kızartılır, köfte yapılır yenir. Bu eğlencelere komşu köylerden de gelip, katılanlar olur.

Babaeski İlçesi Büyük Mandıra Kasabası, Sinanlı Kasabası ve Karahalil Kasabısı’nda Hıdrellezde yağlı pehlivan güreşleri yapılır. Güreşlere Marmara, Ege, Karadeniz, ve Akdeniz Bölgesi’nde ün salmış pehlivanlar da katılır. Güreşleri izlemeye komşu köylerden pek çok sayıda insan katılır.

Bulgaristan’a 2 km. mesafede Demirköy İlçesi’ne bağlı nüfusu 500 kişi civarında olan Beğendik Köyü’nde; köyün kuzey batısında Maşatlık denen yere 27 Mart (Kırklar) ve Mayıs’ın 6’sında Hıdrellez için çıkılır. İp atlanır, salıncakta sallanılarak baharın gelişi kutlanır.

Babaeski İlçesi’ne 9 km. uzaklıktaki Katranca Köyü’nde 6 Mayıs’ta düzenlenen Hıdrellez şenliklerinde köy halkı demiryolu boyunca çeşitli yiyecek ve içecekler hazırlayarak yerler ve eğlenir.

Babaeski İlçesi’ne 20 km. mesafedeki Yeniköy’de Hıdrellez’e 40 gün kala “Kırklar” adıyla kutlama yapılır. Salıncaklarda sallanılır, yumurtalar boyanır. “Kırklar, manda gölde mırklar” sözleriyle hayvanların ilk kez çimene çıkması gerektiği vurgulanır. Hıdrellezde akşamdan ateş yakılıp üzerinden atlanılır. Hıdrellez sabahı erkenden kalkılıp evlere söğüt dalı asılır. Söğüt dalının evlere asılmasının, vücudun herhangi bir yerine bağlanmasının sağlık getireceğine inanılmaktadır.

Kırklareli kent merkezine 35 km. mesafede Bulgaristan sınırında bulunan Geçitağzı Köyü’nde de 41 çeşit ot toplanıp bu otlar sabah erkenden dereden alınan suyun içine atılmakta ve bununla yıkanılmaktadır. Bununla hastalıklardan arınılacağına, sağlıklı ve zinde olunacağına inanılmaktadır.

Hıdrellez kutlamaları İlimizin hemen hemen tüm köylerinde özellikle 1970 – 80’li yıllara kadar büyük katılım ve coşkularla kutlamakta iken bugün bazı köylerimizde ya çok zayıflamış, ya da tamamen unutulmuştur.

İlimizde bugün için Hıdrellez kutlamalarını halen devam ettiği köy ve kasabalarımız şunlardır. Hamdibey, Sivriler, Balaban, Düğüncülü, Taşağıl, Ertuğrul, Kuleli, Sinanlı, Nadırlı, Karahalil, Erikler Yurdu, Karakoç köy ve kasabalarıdır.

İlimizde Hıdrellez ile ilgili halkımız arasında inanmalar da şunlardır;

• Hıdrellez, evlerde temizlik yapılarak karşılanmalıdır.
• İneklerin sütü kesilmesin diye Hıdrelleze 7 gün kala kimseye peynir ve yoğurt mayası verilmez.
• Evin bereketi gitmesin düşüncesiyle kimseye ekmek mayası verilmez.
• Hıdrellezden 1 gün önce (5 Mayıs) kırlardan 41 çeşit ot, küçük taş ve kekik otu toplanır.

Bunlar su dolu bir kap içine atılır ve Hıdrellez sabahı bu suyla el, yüz yıkanır (Bunu yapmakla cildin güzelleşeceğine ve hastalıklardan arınıp, zindelik kazanılacağına inanılır).

• 5 Mayıs’ta 41 çeşit ot toplanıp eve gelince evde bulunan eski asırlar ve eski eşyalardan bir kısmının yakılmasıyla bit, pire ve günahlardan arınılacağına, yakılan bu ateşin üzerinden atlamakla da yıl içinde kazanılmış olumsuz ve kötü şeylerin yok olacağına inanılmaktadır.
• Hıdrellez gecesi (5 Mayıs’ta) evin ana giriş kapısına ağaçlardan koparılan yeşil yapraklı dal konur. Özellikle kapıya asılan söğüt dalının sağlık getireceğine inanılmaktadır.
• Hıdrellez akşamı toplanan genç kızlar bir çömleğin içine kendisine ait bir eşyayı (boncuk, yüzük) atarlar. Hıdrellez sabahı tekrar toplanan genç kızlar küçük bir çocuğun gözlerini bağlayarak çömlekten boncuk ve yüzükleri tek tek çektirirler. Bu sırada mani bilen kızlar da tek tek mani söylerler. Kimin eşyası hangi manide çömlekten çekilmiş ise o genç kız o maniyi kendine göre yorumlar.
• Hıdrellez gecesi ısırgan otu koparılıp evin önüne konur. Isırgan otu sabaha kadar sendiyse, o kişinin seneye Hıdrelleze kadar öleceğine, senmediyse yaşayacağına inanılır.
• Hıdrellez akşamı ( 5 Mayıs) kadın ve kızlar ellerine kına yakarlar.
• Hıdrellez akşamı (5 Mayıs) bahçede kenar ve köşelere bakılır. Şayet bakılan yerlerde toprak parıldarsa orada hazine olacağına inanılır.
• Hıdrellez akşamı ( 5 Mayıs) ikindiden sonra bahçede bulunan gül ağacının altına insanlar isteklerinin resmini çizerler. Örneğin ev isteyen ev şekli, araba isteyen araba şekli, hayvan isteyen hayvan şekli, evlilik isteyen sevdiğini canlandıran bir resim çizer ve dilekte bulunurlar. Bunu yapmakla o yıl içerisinde isteklerinin gerçekleşeceğine inanırlar.
• Hıdrellez sabahı uykudan erkenden kalkılır.
• Hıdrellez sabahı anne ve babalar çocuklarını uykudan erken kaldırmak için “kalkın” demezler “uçun, uçun” derler.
• Hıdrellez sabahı insanlar uykudan yeşil dallarla uyandırılır.
• Hıdrellez sabahı erkenden kalkılıp dereden 3 kez geçilir. Çim üzerindeki çiğlere el sürülüp yüzler ıslatılır.
• Boyu çok uzun olanların başına hıdrellez sabahı çubukla vurulur (Boynunun fazla uzamaması için).
• Meyve yapmayan ağaçlar Hıdrellez sabahı baltayla korkutulur (Ağaçların korkup meyve vereceğine inanılır).
• Hıdrellez sabahı hayvanlar yeşil dallarla dereye sulamaya götürülür.
• Hıdrellez günü uyku uyunmaz. Uyku uyunursa bütün yıl uyunulamayacağına ve işinin iyi gitmeyeceğine inanılır.
• Hıdrellez günü badana, temizlik yapılmaz. Kıra çalışmaya gidilmez.
• Hıdrellez günü un elenmez, çamaşır yıkanmaz.
• Hıdrellez günü dikiş dikilmez.
• Hıdrellez günü kavga edilmez. Kavga edilirse bir yıl boyunca kavgalı olacağına inanılır.
• Hıdrellez günü hamile kadınların salıncakta sallanmasına izin verilmez.
• Hıdrellez günü makas iple bağlanır, açılmaz. Makas kimseye verilmez, elle tutulmaz.
• Hayvanların sütünün çok olması için Hıdrellez günü süt pişirilmez, gece pişirilir. Sütü olmayan komşulara süt verilir, yayıkta ayran yapılıp komşulara dağıtılır.
• Hıdrellez günü ekmek yapılmaz.
• Bazı köylerde Hıdrellez sabahı silah atılır.
• Hıdrellez günü beyaz kelebek görülürse o yıl şans ve kısmetin açık olacağına inanılır.

Hıdrellez hakkında söylenen birkaç atasözü de şunlardır;

• Hıdrellezde yağan yağmurun bereketli olduğunu belirtmek için “ Hıdrellez yağmurunun damlaları altın olur” denmektedir.
• Toprakla ilgili işlerin Hıdrelleze kadar yapılması gerektiği konusunda “ Hıdrelleze kadar bir tutam, Hıdrellezden sonra tutam tutam” denmektedir.
• Hıdrellezden sonra yaz olacağı konusunda “ Az bilirim uz bilirim, Hıdrellezden sonra yaz bilirim” denmektedir.
• Kalbi temiz olan insanların zorda kaldıklarında beklemedikleri yerlerden yardım görebileceklerini belirtmek için de “ Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez” atasözü kullanılmaktadır.

Son olarak; tüm bayramlarda olduğu gibi İlimizde Hıdrellez bayramı da İlimiz insanlarının dargınlıklarını yok edip barıştıran, bereketsizliği uzaklaştırıp, bereketli bir yaşamı isteyen olumlu ve insancıl bir insan düşüncesinin oluşmasında önemli bir faktör, yıllardan beri sürüp gelmiş yaşama bağlılığın uyanışı, doğaya açılış bayramı olarak önemli bir geleneğimizdir.

Bu Bölüm İçin Yararlanılan Kişiler ve Kaynaklar ;

BABAT, Niyazi;1964 Kırklareli Hamdibey doğumlu. Halen Hamdibey'de yaşıyor.

CÖMERT, İbrahim; 1934 Kırklareli Ürünlü doğumlu. Halen Ürünlü'de yaşıyor.

ÇAY, Prof.Dr. Abdulhalûk; Hıdrellez Kültür-Bahar Bayramı. Kültür Bakanlığı Akad Yayınları: 138.Gelenek-Görenek ve İnançlar Dizisi. Ank. 1990

DİNÇER, Zöhre; 1958 Kırklareli İnece doğumlu. Halen Kırklareli'nde yaşıyor.

GICAN, Mehmet Ali; 1954 Kırklareli Erikler doğumlu. Halen Kırklareli'nde yaşıyor.

KARAMAN, Rafet;1935 Kırklareli Dolhan doğumlu. Halen Dolhan'da yaşıyor.

KURTULMUŞ, Fatma; 1928 Bulgaristan doğumlu. Çengelli Köyü'ne göçmen gelmiş, halen Lüleburgaz'da yaşıyor.

KURTULMUŞ, Ülbiye;1962 Kırklareli Karahalil doğumlu. Halen Kırklareli'nde yaşıyor.

MUTLUER, Müjgan;1958 Kırklareli doğumlu. Halen Kırklareli'nde yaşıyor.

OKUROĞLU, Muzaffer; 1953 Kırklareli Karakoç doğumlu. Halen Kırklareli'nde yaşıyor.

OCAK, Ahmet Yaşar; İslâm -Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 113 Ank. 1990